baspaǵa shıǵarıw
Prezident Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında 7-iyul kúni
júzim jetistiriw, onı sanaat usılında qayta islewdi rawajlandırıw hám
aymaqlarda enoturizmdi jolǵa qoyıw ilajları boyınsha videoselektor májilisi
ótkerildi.
Mámleketimiz basshısı elimizde ázelden júzimgershilik
dástúri bolǵanın, onı rawajlandırıw ushın úlken imkaniyatlar bar ekenligin atap
ótti.
– Júzim jetistiriw – bul xalqımızdıń ásirler dawamındaǵı
milliy diyqanshılıq mádeniyatı, qádiriyatı, maqtanıshı hám dáramat dáregi
esaplanadı. Júzim xalqımızdıń turmıs tárizi hám úrp-ádetleri menen tikkeley
baylanısıp ketken. Hár bir kóshede, shańaraqta júzim bolǵan. Xusayni, toyfi,
rizamat ota, kelinbarmaq hám kishmish sıyaqlı júzimlerdiń sortı uzaq-uzaqlarǵa
shekem tanılǵan, – dep atap ótti Shavkat Mirziyoev.
Búgingi kúnde elimizde fermer xojalıqları tárepinen 90 mıń
gektar maydanda júzim jetilistirilmekte. Bul tarmaqta 900 mıń xalıq turaqlı hám
máwsimlik jumıs penen bánt.
Keyingi tórt jılda 52 mıń gektar jańa júzim baǵları
jaratılıp, tarawǵa 210 milliard sum subsidiyalar ajıratıldı. Usı dáwir
dawamında miywe-ovoщlardıń eksportında júzimniń úlesi 2 esege kóbeydi.
Biraq búgingi bazar talabın tallaytuǵın bolsaq, bul tarawda
bunnan da úlken imkaniyatlar bar. Atap aytqanda, jáhán bazarında júzim sawdası
miyweler ishinde úshinshi orında bolıp, hár jılı oǵan bolǵan talap ortasha 350
million dollarǵa óspekte.
Bunday júzim boyınsha Ózbekstannıń eksport potencialın
keyingi tórt jılda keminde 600 million dollarǵa, kishmish boyınsha 500 million
dollar hám tábiyǵıy vinoda 100 million dollarǵa jetkeriw múmkin ekenligi
esap-sanaq etilgen.
Júzim jetistiriwdiń ekonomikalıq nátiyjeliligi de, sociallıq
áhmiyeti de úlken. Máselen, 1 gektar júzim jetistiriw ushın ortasha 100 million
sum qárejet etip, 4 jıldan keyin jılına 250 million sum sap payda alıw múmkin.
Sonday-aq, júzim tuqımınıń mayı da jáhán bazarında joqarı bahalanadı.
Jáne bir áhmiyetli tárepi, 1 gektar ǵawasha maydanında 2
adam jumıs islep, kóbi menen 20 million sum muǵdarında ónim jetilistirilse,
júzim jetistiriw, ásirese, shpaler usılında 10 adamdı jumıs penen támiyinlep,
300 million sum muǵdarında ónim islep shıǵarıw hám ortasha 25 mıń dollar
muǵdarında eksport etiw múmkin.
Bunday tallawlar usı tarawǵa úlken itibar qaratıw, kóplegen
máseleler de sheshiw zárúr ekenligin kórsetpekte.
Tilekke qarsı, ayırım aymaqlarda iri júzim baǵları maydanı
keyingi tórt jılda 7 mıń gektarǵa azayǵan. Tarmaqta selekciya derlik joq, elege
shekem 40-50 jıl burın jaratılǵan
júzimniń sortları egilip kelinbekte. Júzimgershilikti jańalawdı xoshametlew
sisteması jolǵa qoyılmaǵan. Nál jetistiriw ilimine hám texnologiyasına ámel
etilmeydi, nál kesellikleri menen ilimpazlar da, islep shıǵarıwshılar da
shuǵıllanbaydı. Sol sebepli ónimdarlıq ta tómenlep, kesellik bolsa, kún sayın
kóbeyip barmaqta. Júzim baǵlarınıń derlik 38 procenti intensiv usılda
tárbiyalanbaqta.
Jergilikli júzimlerimizdiń ónimdarlıǵı Aziyanıń basqa
mámleketlerine salıstırǵanda 1,5-2 esege az. Qalaberse, elimizde
jetistiriletuǵın júzimlerdiń kópshiligi tuqımlı bolıp, jáhán bazarında dánesiz
júzimge bolǵan talap keskin artıp barmaqta.
Júzimdi qayta islew de zaman talabı dárejesinde emes.
Tábiyǵıy vinonıń ulıwma spirtli ishimlikler tutınıwındaǵı úlesi tek ǵana 2
procentti quraydı.
Enoturizm, yaǵnıy vino turizmi tarmaq sıpatında
rawajlanbaǵan. Tek ǵana Samarqand, Ferǵana
hám Tashkent wálayatlarında tórt turistlik júzim plantaciyaları
shólkemlestirilgen.
Sol sebepli májiliste júzimgershilikti keń kólemde
rawajlandırıw máseleleri de dodalandı.
Bárinen burın, taw aldı rayonlarında iri júzimgershilik
plantaciyaların shólkemlestiriw zárúr ekenligi atap ótildi.
Mısal ushın, ótken jılı Oltiariq rayonında ǵawasha
maydanları qısqartılıp, 2 mıń gektar jerde iri júzim baǵları jaratılǵan edi.
Olarda rayondaǵı 5 mıń xalıq turaqlı
jumıs penen támiyinlendi.
Eń tiykarǵısı, bunıń esabınan qosımsha 60 mıń tonna júzim jetistirilip,
onıń eksportı sońǵı jılda derlik 100 million dollarǵa, tolıq ónimge kirgennen
keyin bolsa jılına 200 million dollarǵa
jetedi.
Sonday-aq, Forish, Ǵallaorol, Yangiobod, Chiroqchi, Payariq,
Qwshirabod rayonlarında da jańa júzim baǵları jaratılǵan.
Usınday tájiriybe tiykarında Qaraqalpaqstan hám
wálayatlardaǵı 44 rayonda jańa eksportqa jaramlı júzim plantaciyaların
shólkemlestiriw wazıypası qoyıldı.
Mámleketimiz basshısı usı plantaciyalarǵa xızmet kórsetiw
infrastrukturasın jolǵa qoyıw áhmiyetli ekenligin atap ótti. Usı maqsette Awıl
xojalıǵı ministrliginiń aymaqlıq bólimlerinde júzimgershilikti rawajlandırıw,
nál menen támiiynlew hám keselliklerden qorǵaw boyınsha Joybarlaw ofisleriniń
shólkemlestiriletuǵını belgilendi.
Akademik Mahmud Mirzaev atındaǵı baǵshılıq, júzimgershilik
hám vino jetistiriw ilimiy-izertlew institutı hám basqa da ilimiy mákemelerdiń
jerlerinde sertifikatlanǵan júzim nállerin jetistiriw jolǵa qoyıladı. Júzim
baǵların jaratıw hám eskilerin jańalawdı xoshametlew maqsetinde sertifikatlanǵan
jańa júzim plantaciyalarınıń hár bir gektarına 10 million sumnan subsidiya
beriledi.
Júzim baǵların shólkemlestiriwdi qarjılandırıw ushın
banklerge 100 million dollar resurs ajıratıladı.
Miywe-ovoщlardıń molshılıǵında xalıqtıń qıytaq jerleri de
úlken dárek. Mısalı ushın Bulaqbashı rayonlarındaǵı shańaraqlarda 5 mıń tonna
júzim jetistirilip, 15 milliard sum dáramat alınıwı kútilmekte.
Prezidentimiz bul tárjiybeni barlıq aymaqlarda ǵalaba en
jaydırıp, qıytaq jer shetlerinde, joldıń boylarında júzim jetistiriw dástúrin
keńeytiw zárúr ekenligin atap ótti.
Májiliste tarawǵa ilim hám innovaciyalardı keńnen engiziw
máselesine ayrıqsha itibar qaratıldı. Innovaciyalıq rawajlanıw ministrligine
sırt el tájiriybesi tiykarında júzimniń ónimdarlı, dánesiz, suwıqqa hám
keselliklerge shıdamlı jańa sortların jaratıw boyınsha tapsırma berildi.
Júzimdi tek ǵana shpalerge kóteriw esabınan 2-3 esege
kóbeytiw múmkin ekenligi atap ótildi. Onı qollap-quwatlaw maqsetinde endi
shpaler ornatıw qárejetleriniń 30
procentke shekemgi bólegi byudjetten qaplanatuǵınlıǵı belgilendi.
Sonday-aq, júzimgershilkke qollanılatuǵın ásbap-úskeneler hám texnikalar
bajıxana tólemlerinen azat etiledi.
Mámleketimiz basshısı júzimdi qayta islew hám tayar ónimge
aylandırıwdıń tolıq ciklin jaratıw ushın vino jetistiriw klasterlerin
shólkemlestiriw kerek ekenligin atap ótti.
Olarǵa júzimdi qayta islew, kishmishti keptiriw hám qadaqlaw
úskenelerin satıp atıw ushın finanslıq jeńillikler beriletuǵın boldı.
Sonday-aq, tábiyǵıy vinolarǵa akciz salıǵınıń biykar etiletuǵını belgilendi.
Eksport imkaniyatları tallanıp, usı jılı júzim óniminiń
eksportın 200 million dollarǵa, kishmishke jaramlı júzim eksportın 130 million
dollarǵa, tábiyǵıy júzim vinosınıń eksportın 50 million dollarǵa jetkeriw
múmkin ekenligi aytıldı.
Elimiz júzim sortlarınıń milliy brendin jaratıp, sırt elde
úgit-násiyatlaw, potenciallı bazarlar menen fitosanitariyalıq kelisimlerge
erisiw boyınsha tapsırmalar berildi.
– Tarmaq basshıları hám hákimler kelesi jıllarda eksporttı
jáne de arttırıw ushın ózleriniń anıq rejelerin belgilep alıwı kerek. Bunnan
keyin jetistirilgen ónim 30 procentke shekem eksport etilse, dáramat hám múlk
salıqları 30 procentke, eksport 30 procentten artsa 2 esege azaytıladı. Sonday-aq, eksport etilgen
hár bir litr tábiyǵıy vino ushın 5 mıń
sum subsidiya ajıratıladı, – dedi Shavkat Mirziyoev.
Júzim baǵlarında enoturizm ushın zárúr infrastruktura
jaratıw ilajlarına da toqtap ótildi.
Májiliste dodalanǵan máseleler boyınsha Bas ministrdiń
orınbasarları, ministrler hám hákimler málimleme berdi.
ÓzA